Tuesday, June 12, 2012

ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਬਾਰੇ / Punjabi Language

pMjfbI BfsLf df knyzf ivc BivwK

sfDU ibinMg

meI 17, 2009, aOtvf, knyzf

myrI ieh gwlbfq koeI akfdimk aiBafs nhIN sgoN pMjfbI bolI leI icMqq ivakqI dy ivcfr hn[ hor lokF vFg mYN vI ipCly kfPI lMmy smyN qoN pMjfbI dy knyzf ivc pYr pwky krn leI XqnsLIl hF[
mYnUM pMjfbI bolI dy BivwK bfry gwlbfq krn leI ikhf igaf hY[ iksy cIjL bfry BivwKbfxI krnf aMD ivsLvfsIaF df kMm hY[ ivigafnk phuMc vfly lok mOjUdf siQqIaF aqy ruJfnF df pqf lfAuNdy hn aqy afAux vfly smyN leI axcfhy ruJfnF nUM bdlx leI qy siQqI nUM anukUl bxfAux leI amlI pwDr `qy kdm cuwkdy hn[ knyzf ivc pMjfbI bolI dy BivwK dI gwl krn lwigaF vI sfnUM ieh phuMc hI apnfAuxI cfhIdI hY[
pMjfbI BfsLf dy BivwK sbMDI kuJ vI kih skxf ies gwl `qy inrBr krdf hY ik ies vyly asIN knyzf ivc pMjfbI bolI dIaF aMdrUnI aqy bfhrI siQqIaF nUM ikMnf ku brIkI ivc smJdy hF aqy Aus dy aDfr `qy kwlH bfry kI inrny krdy hF[ ieh gwl iksy hor QF bfry kihxI sLfied sMBv nf hovy, pr knyzf bfry asIN kuJ hwd qwk ies gwl dI afs kr skdy hF ik jy asIN pMjfbI bolI dy BivwK bfry gMBIrqf nfl kuJ krIey qF cMgy iswty inwkl skdy hn[
so asl ivc knyzf ivc pMjfbI BfsLf df BivwK hux hY[
BfvyN ies ivc koeI sLwk nhIN ik jdoN asIN pMjfbI bolI dI gwl krn lgdy hF qF sfzy sfhmxy bysLumfr nFh-pwKI msly af KVHdy hn[ dovyN pMjfb sfzy vfsqy koeI vDIaf AuqsLfh dyx vflIaF AudfhrnF pysL nhIN kr rhy[ pfiksqfn, jMmU ksLmIr, idwlI, hirafxf qy sLfied kuJ hwd qwk cMzIgVH vI, ijwQy pMjfbIaF dI vsoN hY aqy lok pMjfbI boldy vrqdy vI hn AuWQy ividak aqy akfdimk hlikaF ivc pMjfbI nUM iek ho cuwkI bolI vjoN ilaf jf irhf hY[ ienHF QfvF `qy sMsikRq vFg pMjfbI ivc AuWc-pwDrI izgrIaF qF idwqIaF jFdIaF hn pr CotIaF jmfqF ivc bwicaF nUM ies bolI ivc pVHfieaf nhIN jf irhf[
pMjfbI nUM hr jgHf drpysL ies iksm dy sfry msly aslI hn aqy gMBIrqf nfl lYxy cfhIdy hn[ pr ijwQy qwk knyzf df sbMD hY, pMjfbI BfsLf df vrqmfn vDIaf hY[ ies krky ies vyly jLrUrI hY ik asIN ies siQqI nUM shI arQF ivc smJIey qy Aus anusfr afAux vfly smyN vfsqy kuJ PYsly krIey qy Pyr AunHF muqfbk kMm krIey[
mYN afpxI gwlbfq nUM moty qOr `qy iqMn ihwisaf ivc vMizaf hY[ pihlf pMjfbI BfeIcfry dIaF aMdrUnI siQqIaF, dUjf, knyzf ivc pMjfbI bolI dy ivkfs dIaF sMBfvnfvF qy aKIr ivc kI kIqf jfxf cfhIdf hY[
aMdrUnI siQqIaF
knyzf ivc pMjfbI bolI dI hoNd ipCly 110 sflF qoN hY[ ies AuWqy sB qoN vwD asr iemIgrysLn ny pfieaf hY[ ipClI sdI dy sLurU sflF 1903 qoN 1907 dOrfn pMjfbI kfPI vwzI igxqI ivc eyQy afey pr Pyr nslI kfrnF vws ienHF df eyQy afAuxf lMmy smyN qwk amlI qOr `qy bMd irhf[ 1960ivaF dy awD qoN lY ky pMjfbIaF dI afmd ivc vfDf huMdf irhf hY aqy hux knyzf ivc pMjfbI bolI igxqI pwKoN cOQy nMbr `qy hY[1][
ipCly dhfikaF dOrfn pMjfbI BfeIcfry ny afpxy afp nUM eyQy isafsI qy afriQk qOr `qy sQfpq kr ilaf hY aqy nqIjy vjoN pMjfbI bolI ny vI qrwkI kIqI hY[ knyzf dy vwzy kyNdrF vYnkUvr, trFto, kYlgrI, aYzmMtn afid ivc ibjleI qy ipRMt mIzIey rfhIN pMjfbI bolI ivc bysLumfr srgrmIaF ho rhIaF hn[ pMjfbI lokF aqy bolI AuWpr ienHF srgrmIaF dy do iswDy asr pey hn[ pihlf asr mnoivigafnk hY ijs nfl lokF dy svY-mfx aqy svY-Brosy ivc XkInn vfDf hoieaf hY[ pMjfb dy pyNzU ipCokV `coN afey hoey lok pihlI vfrI ryzIE, tYlIivXn, iPlm aqy ieMtrnYWt vrgy sLkqIsLflI mIzIey nUM afpxy kMtrol ivc mihsUs kr rhy hn[ Auh afpxI mrjLI nfl pRogrfmF df PYslf krdy hn qy mrjLI nfl hI AunHF nUM pysL krdy hn[ ies nfl mIzIey ivc vrqI jFdI bolI afm lokF dI bolI dy nyVy hoeI hY[ ryzIE tYlIivXn dyKx suxn vfilaF nUM ies gwl df aihsfs hoieaf hY ik gwlbfq AunHF dI afpxI jfxI pCfxI bolI ivc ho rhI hY[ iek afm pMjfbI sOK nfl Pon rfhIN ryzIE `qy gwl kr skdf hY[ ijs pwDr qwk ieh gwl knyzf ivc sMBv hoeI hY, nf pMjfb ivc qy nf hI hor ikqy dyKx nUM imldI hY[ BfvyN ieh srgrmIaF afpxy pihly pVfa ivc hn aqy ies ivc anykF AUxqfeIaF hn pr ies ivc pMjfbI bolI vfsqy Auh sfrIaF sMBfvnfvF CupIaF hoeIaF hn jo asIN aMgRyjLI jF hor ivkisq bolIaF dy mIzIey ivc dyKdy suxdy hF[
dUjf muwK asr afriQk hY[ BfvyN ajy vI kfPI lok ryzIE, tYlIivXn aqy aKbfrF ivc vlMtIar qOr `qy afpxf Xogdfn pfAuNdy hn pr hux ienHF srgrmIaF ivc lwgy lok afpxI rojLI rotI vI kmf rhy hn[ jdoN afriQkqf iksy srgmrI df ihwsf bx jfvy qF Aus srgrmI dy cldy rihx dy mOky vwD jFdy hn[ eysy iksm df ivkfs pMjfbI sMgIq qy iPlm ivc vI ho irhf hY[ ieh dovyN iek nvyN AudXog vjoN AuWBr rhy hn ijs AuWpr Kud pMjfbIaF df kbjLf hY[ ienHF AudXogF nfl Kfs qOr `qy pMjfbI bolI dy pYr jMm rhy hn aqy ies dI Aumr ivc ibnF sLwk vfDf ho irhf hY[ ipCly kuJ sflF dOrfn pMjfbIaF df mnprcfvf krn vfly anykF nvyN nFa AuWBr ky sfhmxy afey hn[ ieh Auh srgrmIaF hn ijnHF sdkf pMjfbIaF dIaF aglIaF pIVHIaF vI pMjfbI bolI qy siBafcfr nfl juV rhIaF hn[
bfhrI siQqIaF
AuWprlI sMKyp crcf qoN jLfihr hY ik knyzf ivc pMjfbI BfeIcfry ny aqy nqIjy vjoN pMjfbI bolI ny shI idsLf vwl ivkfs kIqf hY[ hux kuJ crcf knyzf ivc pMjfbI bolI dy ivkfs dIaF sMBfvnfvF bfry kIqI jfvygI[ ijwQy qwk pMjfbI bolI nUM kOmI pwDr `qy mfnqf idvfAux dI gwl hY, ieh mslf kfPI guMJldfr hY ikAuNik ieh isrP pMjfbI bolI df hI mslf nhIN sgoN knyzy ivc ies vyly bolIaF jfx vflIaF 147 bolIaF nfl bwJf hoieaf hY[ ies sbMDI bhuq sfrI Koj qy ivcfr vtFdry dI loV hY[ mYN eyQy isrP kuJ motIaF motIaF gwlF vwl hI iesLfrf kr skFgf ijhVIaF knyzf ivc pMjfbI bolI dy ivkfs ivc rukfvt pf skdIaF hn jF shfeI ho skdIaF hn[
knyzf ivc pMjfbI bolI dy ivkfs dIaF sMBfvnfvF nUM smJx leI ieMglYNz dy pMjfbIaF sfhmxy afey msilaF vwl iDafn mfrnf shfeI ho skdf hY[ drsLn isMG qfqlf vloN sMpfd kIqI pusqk 'brqfnIaF ivc pMjfbI BfsLf' (1996) ivc pMjfbI dy bhuq sfry lyKkF aqy aiDafpkF dy lyK hn jo dUjy siBafcfrF aqy bolIaF pRqI ieMglYNz dIaF nslvfdI nIqIaF dI gwl krdy hn[ mYN afpxy pihly kuJ lyKF ivc ienHF dI crcf kr cuwikaf hF ies krky mYN ivsQfr ivc nhIN jfvFgf[ eyQy ieh gwl kihxI kfPI hY ik aYlfnIaF qOr `qy iek bhu-siBafcfrk mulk hox kfrn knyzy dIaF siQqIaF ieMglYNz nfloN vwKrIaF hn[ iek pwDr `qy bhu-siBafcfrk hox df mqlb hY ik iewQy sfry siBafcfrF nUM vDx Puwlx df iewko ijhf mOkf imldf hY[ kuJ hwd qwk ieh gwl TIk hY pr ijwQoN qwk dUjIaF bolIaF dI sFB sMBfl jF ivkfs df sbMD hY knyzf df ieh vwKrfpn BulyKf pfAU hY aqy nuksfndyh hY[
ieh gwl afm mMnI jFdI hY ik siBafcfr aqy bolI df afpsI sbMD siBafcfr dy bfkI sfry aMgF nfloN gUVHf huMdf hY[ pr knyzy df bhu-siBafcfr ies scfeI nUM mMnx qoN ienkfrI hY[ aMgRyjLI aqy PrFsIsI qoN ibnF bfkI dIaF sfrIaF bolIaF nUM knyzf ivc ivdysLI bolIaF mMinaF jFdf hY[ knyzf ivc PYzrl pwDr `qy jd vI bolIaF jF bolIaF bfry nIqI dI gwl huMdI hY qF Auh isrP do srkfrIaF bolIaF dI hI huMdI hY[ knyzf ivc pIar trUzo smyN 1969 ivc pihlf afPIsLIal lYNgUeyj aYkt pfs kIqf igaf sI ijs nUM 1988 ivc soiDaf igaf[ knyzf dIaF do srkfrI BfsLfvF qoN ibnF iksy hor jLbfn df Aus ivc ijLkr nhIN hY[ knyzf ivc jdoN Gwt igxqI jLbfn dy hwkF dI gwl huMdI hY qF Auh aMgRyjLI boldy ielfky ivc PrFsIsI bolI huMdI hY qy PrFsIsI boldy ielfky ivc aMgRyjLI huMdI hY[
knyzf ivc doBfsLI isrP Aus nUM hI mMinaF jFdf hY ijhVf aMgRyjLI qy PrFsIsI dovyN srkfrI BfsLfvF boldf hovy[ ies ihsfb nfl knyzf ivc 83% lok isrP iek hI jLbfn bolx vfly hn[ PYzrl srkfr ienHF do srkfrI bolIaF dy ivkfs vfsqy vwzI pwDr `qy XojnfvF bxfAuNdI hY aqy pYsy KrcdI hY[ Audfhrn vjoN, jUn 2008 ivc srkfr ny iek 'rozmYp Pfr ilMguiesitk zuaYiltI ien kYnyzf 2008-2013' rIlIjL kIqf[ ies anusfr ienHF pMjF sflF ivc srkfr ny 1.1 iblIan zflr ienHF bolIaF dy ivkfs leI vwKry vwKry BfeIcfiraF ivc Krcxy hn[2][ ienHF pYisaF df ienHF bolIaF AuWpr ividak adfiraf rfhIN Krc hox vfly pYsy nfl koeI sbMD nhIN[
dunIaF ivc bhu-BfsLfvI mulk hn ijnHF ivc vwKrIaF vwKrIaF BfsLf nIqIaF hn aqy Auh mulk ivc bolIaF jFdIaF Gwt igxqI bolIaF nUM vI mfnqf idMdy hn[ XUrp dy bhuq sfry mulkF ivc Gwt igxqI bolIaF dI hoNd nUM vI sivkfiraf jFdf hY[ Audfhrn vjoN, ijpsIaF dI BfsLf romnI, XUrp dy drjn qoN vwD mulkF - afstRIaf, cYkoslvfkIaf, jrmnI, mONtInYgro, nYdrlYNz, nOrvya, polYNz, romfnIaf, srbIaf, slovfkIaf, slovfnIaf, svIzn - ivc iek Gwt igxqI dI bolI vjoN mMnI geI hY[ ies pwKoN Bfrq vI sfzy leI iek Audfhrn hY ijwQy zyZ drjn qoN AuWqy bolIaF srkfrI hox df drjf rwKdIaF hn[ knyzf dI 32 imlIan dI abfdI ivc hux vwzI igxqI srkfrI bolIaF qoN ielfvf dUjIaF bolIaF bolx vflI hY[ iek bhu-siBafcfrk mulk hox dy bfvjUd dUjIaF bolIaF nUM ijs qrHF knyzf mfnqf dyx qoN ienkfrI hY, ieh afpxy afp ivc hYrfnI vflI gwl hY[ pr afs dI ikrn ies gwl ivc hY ik hux Gwto Gwt knyzf dy afidvfsI lokF dIaF bolIaF pRqI srkfrI nIqI ivc kuJ Prk dyKx nUM imldf hY[ Audfhrn vjoN, nunfivwq ivc aMgRyjLI aqy PrFsIsI dy nfl ienukqIquq vI srkfrI BfsLf df drjf rwKdI hY[ aqy nOrQvYst tYrytrI ivc aMgRyjLI aqy PrFsIsI dy nfl nON afidvfsI BfsLfvF vI srkfrI drjf rwKdIaF hn[
AuWprlI crcf qoN ieh gwl sfhmxy afAuNdI hY ik knyzf dI PYzrl srkfr qoN pMjfbI bolI dI sFB sMBfl jF ivkfs ivc ajy koeI afs nhIN rwKI jf skdI[ ies gwl nfl koeI Prk nhIN pYNdf ik pMjfbI ies vyly knyzf ivc qy knyzy dI pfrlImYNt ivc cOQy nMbr `qy hY jF ies nUM knyzf dy ivkfs ivc afpxf Xogdfn pfAuNidaF sdI qoN vwD smF ho igaf hY[ pr ijwQy kOmI pwDr `qy pMjfbI nUM mfnqf dI gwl ajy dUr df suPnf lwgdI hY[3], AuWQy sUibaF dI pwDr `qy siQqI vwKrI hY[ knyzf dy ividak ZFcy ivc ividaf sbMDI PYsly krn df hwk sUibaF dy kol hY[ ies dy aDfr `qy hI asIN bI sI ivc Kfs krky, pMjfbI vfsqy kuJ hwk hfsl krn ivc kfmXfb hoey hF aqy afAux vfly smyN ivc ho skdy hF[
kI krn dI loV hY?
trFto ivKy 1998 nUM hoeI pMjfbI kFnPrMs vyly mYN 'knyzf ivc pMjfbI BfsLf aqy ies df BivwK' nF df iek Koj pwqr pysL kIqf sI[ Aus pypr dy aKIr ivc 'kI krn dI loV hY?' dy AuWp-isrlyK Qwly iqMn suJfa rwKy sn - (A) afpxI sUJ aqy phuMc nMU nvIaF siQqIaF dy hfx df bxfAuxf; (a) nvIN sUJ dy afDfr AuWqy jQybMdk ZFcf kfiem krnf; (e) aglI pIVHI nMU jwdo-jihd ivc sSfml krnf[
knyzf dy dUijaF ihwisaF bfry qF mYN bhuqf kuJ kih nhIN skdf pr bI sI ivc qy Kfs kr vYnkUvr qy PryjLr vYlI sbMDI mYN afpxy kuJ qjrby sFJy kr skdf hF[ vYnkUvr qy afs pfs dy ielfikaF ivc pMjfbI lYNgUeyj aYjUkysLn aYsosIeysLn (plI) nF dI jQybMdI rfhIN asIN kuJ hwd qwk ienHF suJfvF qoN syD lYx dI kosLsL kIqI hY aqy nqIjy vjoN kuJ pRfpqIaF vI hoeIaF hn[
bI sI dI srkfr ny 1994 ivc afpxI ividaf nIqI ivc dUjI BfsLf vjoN pVHfeIaF jfx vflIaF bolIaF ivc pMjfbI vI sLfiml kIqI sI[ ies mOky qoN ijMnf lfhf ilaf jf skdf sI Auh qF sMBv nhIN hoieaf pr Pyr vI pRfpqI ijLkrXog hY[ ies vyly bI sI ivc pMjfbIaF dI vsoN vfly QfvF `qy aqy Kfs kr srHI qy aYbtsPorz ivc aYlImYNtrI aqy hfeI skUlF ivc pMjfbI pVHfeI jf rhI hY[ srHI siQwq kvFtiln pOlIitkink XUnIvristI ivc vI ipCly cfr ku sfl qoN pMjfbI dI pVHfeI cwl rhI hY qy afs kIqI jFdI hY ik ieh adfrf pMjfbI ivc izgrI qwk dI pVHfeI sLurU kry[ XU bI sI ivc 1987 qoN lgfqfr pMjfbI pVHfeI jf rhI hY qy AuWQy vI ies iksm dI afs hY ik pMjfbI dI pVHfeI izgrI qwk phuMc jfvy[ sfeImn PryjLr XUnIvristI aqy PryjLr vYlI XUnIvristI aYbtsPorz vI pMjfbI dIaF jmfqF df pRbMD krdIaF hn[ iswK sMsQfvF vloN clfey jf rhy pbilk skUlF ivc vI pMjfbI pVHfeI jFdI hY[ ienHF sfry adfiraF ivc hr sfl iqMn hjLfr qoN AuWpr ividafrQI iksy nf iksy pwDr `qy pMjfbI bolI pVHnI qy ilKxI iswKdy hn[ ies pVHfeI df AunHF nUM dUjIaF bolIaF dI pVHfeI vFg hI krYizt imldf hY[ nfl hI Auh ividafrQI ijhVy pMjfb qoN pVH ky afey hox jF ijnHF ny iewQy afpxy GrF jF gurdvfiraF afid ivc pMjfbI pVHI hovy Auh gryz bfrHF dy iemiqhfn dy skdy hn aqy dUjIaF bolIaF vFg hI AunHF nUM XUnIvristI vloN mfnqf imldI hY[
bI sI dy ividak Kyqr dI sB qoN vwD gOlxXog pRfpqI knyzf ivc jMmy plLy Auh nOjvfn aiDafpk qy aiDafpkfvF hn jo ies vyly ienHF skUlF, kfljF aqy XUnIvristIaF ivc pVHf rhy hn[ ienHF ny Kud pMjfbI iek dUjI BfsLf vjoN pVHnI qy ilKxI iswKI hY aqy ies krky Auh ies nUM dUjI BfsLf vjoN pVHfAux vfsqy sLfied sB qoN vwD ZuwkvyN aiDafpk hn[ BivwK nUM iDafn ivc rwKidaF ijhVI sB qoN mhwqvpUrn gwl hY, Auh hY ik ienHF aiDafpkF ivwcoN kuJ lok pMjfbI bolI leI aYkitivst bx rhy hn[ plI ivc ienHF ivwcoN kuJ aiDafpk srgrmI nfl ihwsf lYNdy hn[ iewDr jMmy plLy hox kfrn ienHF nUM iewQoN dy ZFcy bfry pMjfb ivwcoN afey lokF nfloN ijLafdf sUJ hY[ pMjfbI bolI sbMDI ijs iksm dIaF nFh-pwKI gwlF dy isLkfr pMjfb ivc lok ho jFdy hn eyQoN dy jMmplL AunHF qoN vI mukq huMdy hn[ ieh nOjvfn kuJ hwd qwk pMjfb ivc jMmy plLy aiDafpkF nfloN afpxy ikwqy pRqI vI vwKrI phuMc rwKdy hn[ ieh sfrIaF gwlF bI sI ivc pMjfbI bolI dy ivkfs ivc bVIaF sfriQk iswD ho rhIaF hn qy hoxgIaF[
ipCly pMdrF vIh sflF dOrfn plI aqy hor jQybMdIaF vloN pMjfbI mIzIey rfhIN pMjfbI bolI dI pVHfeI vfsqy jo lgfqfr crcf huMdf irhf hY Aus nfl afm lokF dI pMjfbI pRqI phuMc ivc vI Prk afieaf hY[ hux lok afpxy bwicaF nUM skUlF ivc pMjfbI pVHfAux dy PYsly qoN pihlF ijMny zrdy nhIN[ ies ivc bhuqf asr ies gwl nfl ipaf hY ik ividak adfiraF ivc pMjfbI pVHn vfly ividafrQIaF nUM nOkrIaF lYx smyN pMjfbI jfnx nfl nOkrI imlx ivc shfieqf ho rhI hY[ dUjy pfsy hfeI skUl ivc PrFsIsI jF spynI iswKx nfl ieh gwl nhIN vfprdI ikAuNik srHI jF aYbtsPorz ivc ienHF bolIaF nUM bolx vfly lokF dI igxqI nhIN hY[
ies dy nfl hI ividak adfiraF ivc pMjfbI pVH rhy ividafrQIaF nUM hux afpxI iswKI hoeI pMjfbI BfeIcfry awgy pysL kr skx dy mOky vI imlxy sLurU ho gey hn[ hux XU bI sI vrgy ividak adfry aqy plI vrgIaF BfeIcfry dIaF jQybMdIaF ieho ijhy PMksLnF df pRbMD krn lwg peIaF hn ijwQy ividafrQIaF dy BfsLx mukfbly, lyK ilKx dy mukfbly afid krvfey jFdy hn aqy ividafrQIaF nUM ienfm snmfn idwqy jFdy hn[
pMjfbI bolI nUM dUjIaF BfsLfvF vFg skUl smyN dOrfn pVHfieaf jfxf ky aqy brfbr df krYizt imlxf aqy nfl hI BfeIcfry ivwcoN ies pVHfeI leI mfnqf, ieh sB rlL ky ividafrQIaF dy pMjfbI bolI nfl nfqy nUM gUVHf krn ivc shfeI ho rhy hn[ ieh kihxf qF ajy sMBv nhIN ik ienHF ividafrQIaF ivcoN kuJ pMjfbI sfihq nfl vI juVngy jF pMjfbI ivc sfihq rcnf krnI sLurU kr dyxgy pr ies iksm dIaF sMBvnfvF pYdf jLrUr ho rhIaF hn[ ipCly do ku sflF dOrfn pMjfbI dy ividafrQIaF vloN kuJ PMksLnF ivc kIqIaF pysLkfrIaF dyK sux ky aijhI afs bwJx lwgI hY[
ieh AuWprlI jfxkfrI sFJI krn df myrf mksd iehI hY ik sUby dI pwDr `qy aglIaF pIVHIaF nUM pMjfbI nfl joVn dy mOky pYdf kIqy jf skdy hn[ aOntYrIE bfry mYnUM jfxkfrI nhIN hY pr albrtf ivc vI kuJ bI sI vrgf hI vfpiraf hY[ albrtf, ijs nUM afm qOr `qy kfPI swjy-pwKI sUbf smiJaf jFdf hY aqy bhuq sfrIaF gwlF ivc hY vI, AuWQy dUjIaF bolIaF pRqI rvweIey pwKoN Auh sUbf bhuq agFhvDU sfbq hoieaf hY[ sUby dI srkfr ny kfPI hwd qwk Kud hI pMjfbI dI pVHfeI vfsqy sfry loVINdy pRbMD kIqy hn[ mYN ipCly do iqMn sfl qoN AunHF df slybs afid bxfAux ivc kuJ hwd qwk sLfml irhf hF[ ies qoN awgy bhuqI ijMmyvfrI pMjfbI lokF dy isr af pYNdI hY ik Auh ies imly mOky df ikMnf ku Pfiedf AuTfAuNdy hn[ myrI jfxkfrI anusfr ies smyN aYzmMtn ivc do hfeI skUl aqy do aYilmYNtrI skUl pMjfbI pVHf rhy hn aqy XUnIvristI afP albrtf ivc vI pMjfbI dy do lYvl pVHfey jf rhy hn[ ienHF sMsQfvF ivc zyZ pOxy do sO dy krIb ividarQI pMjfbI iswK rhy hn[ pr Audfs krn vflI gwl ieh hY ik bhuq sfry pMjfbIaF nUM ies imly mOky bfry sLfied jfxkfrI vI nhIN hY[ kYlgrI, ijwQy sfzy bhuq sfry lyKk vI rih rhy hn ajy qwk ies mOky df Pfiedf nhIN AuTfieaf jf sikaf[
myry iKafl ivc smwisaf dI jVH ajy vI sfzI afpxI soc ivc hY[ Audfhrn vjoN, aglI pIVHI nUM pMjfbI pVHfAux sbMDI bhuq sfrIaF gwlF bfry sfzI sfiraF dI smJ iewko ijhI nhIN hY[ ies ivc koeI sLwk nhIN ik ividaf bfry Koj ieh kihMdI hY muwZlI ividaf bwcy nUM Aus dI mF-bolI ivc hI imlxI cfhIdI hY[ pr asIN knyzf vsdy pMjfbI mfipaF dy ies iPkr nfl sihmq hF ik ies qrHF AunHF dy bwcy ies smfj ivc pwCV jfxgy[ asIN ies gwl `qy hmysLF jLor idMdy hF ik sfzy bwcy aMgRyjLI ivc iksy qoN vI ipwCy nf rihx[ pr ajoky smyN df XQfrQ ieh hY ik iek qoN vwD jLbfnF jfnx vflf ivakqI dUijaF nfloN vwD sPl hox dy mOky rwKdf hY[ ies nUM iDafn `c rwK ky knyzf dy ividak adfry ividafrQIaF nUM muwK bolI dy nfl nfl iek dUjI BfsLf vI isKfAuNdy hn[ knyzIan srkfr aqy ividak adfiraF dI kosLsL ieh hY ik aMgRyjLI dy nfl PrFsIsI qy PrFsIsI dy nfl aMgRyjLI hI dUjI BfsLf vjoN pVHfeI jfvy[ asIN ieh kih rhy hF ik aMgRyjLI dy nfl sfzy bwicaF leI dUjI BfsLf vjoN pMjfbI pVHnI hr pwKoN lfhyvMd gwl hY[ jy asIN knyzf ivc pMjfbI BfeIcfry dy BivwK bfry socIey qF lgdf nhIN ik afAux vfly pMjfh jF sO sfl ivc ies dI hoNd Kqm ho jfvygI[ jy sfnUM XkIn hY ik pMjfbI BfeIcfry dI hoNd CyqI Kqm nhIN hoxI qF Pyr aglI pIVHI nUM pMjfbI iswKfAux dI gwl smJxI aOKI nhIN hoxI cfhIdI[ inrsMdyh sfzy Auh bwcy ijLafdf kfmXfb rihxgy ijhVy aMgRyjLI dy nfl pMjfbI vI jfxdy hoxgy[
keI vfrI sUeI ies gwl `qy aV jFdI hY ik pMjfbI nUM sFBx df iewko iek qrIkf Gr ivc bwicaF nfl pMjfbI bolx df hY[ qy ies qoN awgy ikhf jFdf hY jF axikhf Cwz idwqf jFdf hY ik Gr qoN bfhr pMjfbI df rOlf pfAux dI koeI quk nhIN hY[ ieh gwl smwisaf vflI hY[ pihlI gwl qF ieh ik hr Gr ivc ieh gwl vfprnI sMBv nhIN ik bwcy pMjfbI iswK jfx[ jy ieh gwl TIk vI hovy qF nfl hI awj kwlH qF bwcy aMgRyjLI vI bolxI iswK lYNdy hn Pyr aMgRyjLI dI pVHfeI AuWpr eynf bysLumfr pYsf ikAuN Kricaf jFdf hY[ clo iewk bolI pVHfAux dI loV qF mMn leI knyzf ivc dUjI BfsLf isKfAux `qy eynf Krc ikAuN kIqf jf irhf hY[ sfzy leI ieh gwlF socx vflIaF hn[ sfnUM Kud hI afpxI bolI nUM ipwCy nhIN Dwkxf cfhIdf[ jy asIN iemfndfrI nfl zUMGf socIey qF sMBv hY ik gulfmI dy asrF vfly kuJ ivcfr sfzy aMdr ajy vI Cupy hox ijnHF muqfbk asIN afpxI bolI nUM isrP bolcfl qwk hI loVINdI hoxf smJdy hoeIey[
AuWpr mYN isrP do hI AudfhrnF ivcfrIaF hn[ ijMnf icr asIN Kud ienHF gwlF bfry sfP nhIN huMdy AunHF icr asIN pUry AuqsLfh nfl koeI kdm nhIN cuwkFgy[ pr zr ies gwl df hY ik ies kMm ivc jy asIN hor smF nsLt kIqf qF sMBv hY ik asIN mOkf guaf bYTIey[ ijhVI sfzy kol ies vyly isafsI qy afriQk qfkq hY jLrUrI nhIN ik ieh sdf rhy[ jLrUrI nhIN ik pMjfbI bolI df knyzf ivc cOQy nMbr df sQfn sdf bixaf rhy[
jy asIN knyzf ivc pMjfbI bolI dy BivwK bfry shI mYinHaF ivc icMqf krdy hF qF sfnUM hux hI kuJ kdm puwtxy pYxgy[ myry ivcfr anusfr pihlf kdm hY ik asIN ies gwl nUM mMnx lwgIey ik asIN knyzIan hF pr pMjfbI vI hF, iblkul Ausy qrHF ijvyN Bfrq ivc asIN BfrqI hF pr pMjfbI vI[ jy afpxy Drm nUM qy BMgVy nUM eyQy kfiem rwKx ivc asIN mfx mihsUs krdy hF qF ieh mfx pMjfbI bolI leI vI Auho ijhf hI hoxf cfhIdf hY[ sfnUM pRyrnf leI pMjfb vwl iblkul nhIN dyKxf cfhIdf qy nf hI ies gwl ivc koeI vfDU mfx mihsUs krnf cfhIdf hY ik asIN pMjfb qoN bfhr rih ky vI pMjfbI bolI leI socdy hF, kMm krdy hF[ sB qoN vwD guwsf krn vflI gwl sfzy leI ieh hoxI cfhIdI hY ik jdoN koeI sfnUM pMjfb igaF nUM jF pMjfb qoN koeI iewDr afieaf ieh khy ik qusIN knyzf ivc eyny msrUP huMidaF vI pMjfbI nUM nhIN ivsfiraf[ kI koeI jhfjL dy sPr nfl eynf bdl skdf hY ik Auh sPr dy dUjy pfsy AuqridaF hI afpxI mF nUM Buwl jfvy[ eydF dy lok vI hoxgy, pr sfnUM AunHF vl byloVf iDafn dyx dI loV nhIN hY[ sfzy leI Auh lok hI mhwqvpUrn hn ijhVy axsuKfvIaF siQqIaF ivc vI afpxf rMg rUp sihjy nf bdlx[
afpxI bolI pRqI sfzy mnF aMdr lukIaF bhuq sfrIaF gwlF bfhr kwZx dI loV hY[ dunIaF ivc ies vyly bhuq vwzy vwzy msly hn - vfqfvrn, grIbI, lVfeI, bImfrIaF afid[ aijhy msilaF dy huMidaF bolI dI gwl krn vfilaF nUM keI vfrI sImq buwDI vfly vI smiJaf jFdf hY[ PYjL aihmd PYjL df ieh sLyar 'aOr vI gm hY jLmfny myN iek muhwbq ky isvfa' suxf ky kUJ lok Kud surKrU mihsUs krdy hn[ ijwQy dUjy msly mhwqvpUrn hn, AuWQy afpxI bolI nUM bcfAuxf vI mhwqvpUrn mslf hY Kfs kr ies vyly jdoN ivsLvIkrn dy jLor Qwly aMgryjLI bolI dIaF sfmrfjI nIqIaF dunIaF dIaF hjLfrF bolIaF vfsqy Kqrf bx rhIaF hn[
mYN apxy ijs 1998 vfly pypr df AuWpr ijLkr kIqf hY, Aus ivc bhuq sfry msly ivcfry sn ijvyN ik 'pMjfbI nUM sFBx dI loV ikAuN hY?', 'sfzy eyQy jMpplL rhy bwcy pMjfbI ikAuN pVHn'?, 'ieh AunHF dy ikhVy kMm afvygI?' 'kI pMjfbI AunHF dI mfq-BfsLf hY'?, 'iek qoN vwD BfsLf iswKx nfl nuksfn huMdf hY ik Pfiedf'?, 'bwicaF nUM pMjfbI pVHfAux dI ijMmyvfrI mfipaF dI hY jF srkfr dI'? afid[ myry iKafl ivc ieh jF pMjfbI bolI nfl sbMDq ieho ijhy hor msilaF AuWpr ajy hor Koj aqy lgfqfr gMBIr ivcfr vtFdry dI loV hY qF ik afAux vfly smyN vfsqy Tos kdm cuwky jf skx[

1 comment: